Definitie van de competentie conceptueel denken
Breder of dieper inzicht krijgen in problemen of situaties door ze in een groter of abstracter kader te plaatsen. De grote lijnen van een idee in beeld hebben en houden, en de mogelijke gevolgen ervan in kaart brengen.
Indicatoren van conceptueel denken
- Abstraheren: formuleert een probleem in meer algemene termen. Plaatst een probleem in een meer theoretisch kader.
- Schakelen: schakelt tussen concreet en abstract denken. Kan een analyse omzetten in concrete oplossingen.
- Generaliseren: pakt een probleem aan zoals een soortgelijk probleem zou worden aangepakt. Ziet het meer algemene in het concrete probleem. Bedenkt structurele oplossingen.
- Mogelijke gevolgen zien: ziet in wat de mogelijke consequenties zijn van een idee of een gevolgtrekking. Heeft en houdt de grote lijnen en voornaamste gevolgen van een idee in beeld.
- Relateren: krijgt inzicht in een probleem of idee door relaties te leggen met andere problemen of ideeën. Kan over de grenzen van het eigen vakgebied heen kijken.
Ontwikkelbaarheid van de competentie conceptueel denken
De competentie conceptueel denken is in zijn algemeenheid onder bepaalde voorwaarden ontwikkelbaar (niveau III).
Ontwikkelbaarheid conceptueel denken in combinatie met het Octogram
Conceptueel denken is makkelijker te ontwikkelen voor: strategen en analytici. Er is een sterke relatie tussen conceptueel denken en de rol van strateeg en (in iets mindere mate) met de rol van analyticus. Analyseren, wat de analyticus goed kan, is een element van conceptueel denken. Conceptueel denken is een rationeel proces waarbij gevoelens worden uitgeschakeld wat beide stijlen maar vooral de strateeg goed kunnen.
Conceptueel denken is moeilijker te ontwikkelen voor: teamspelers en helpers. Teamspelers en helpers hebben door hun sterke interne- en mensgerichtheid minder oog voor de zakelijke kant. Zij laten zich in hun gedrag sterk leiden door intermenselijke factoren en zijn in mindere mate denkers.
Pioniers en netwerkers laten zich sterk leiden door hun intuïtie. Het daadwerkelijk grondig analyseren is een stap die zij doorgaans overslaan vanwege hun snelle meer intuïtieve manier van denken. Zij zijn vaak optimistisch en laten zich minder leiden door feiten. Wanneer zij doelbewust meer tijd nemen om een probleemstelling te analyseren en vanuit verschillende perspectieven te bekijken, kunnen zij deze competentie ontwikkelen. Het pragmatisme van de presteerder kan verhinderen om diepgaander te analyseren. Verankeraars kunnen zich teveel vastbijten in details en hebben minder oog voor lange termijn en het plaatsen van feiten in een breder kader.
Ontwikkelbaarheid van de competentie conceptueel denken
Belemmerende overtuigingen bij het ontwikkelen van conceptueel denken
- De werkelijkheid is niet in concepten te vangen.
- Conceptueel denken heb je of je hebt het niet; het is niet te leren.
- Conceptueel denkers zitten teveel in een ivoren toren.
Helpende overtuigingen bij het ontwikkelen van conceptueel denken
- Conceptueel denken is minder moeilijk dan het lijkt.
- Conceptueel denken is te leren door te oefenen.
- Leer een probleem van meerdere kanten te bekijken. Ga in de helikopter zitten en kijk wat er beneden gebeurt tussen partijen.
Tips voor ontwikkeling
Er zijn trainingen in het schrijven van beleidsbrieven en ook door persoonlijke coaching is deze competentie verder te ontwikkelen. Daarnaast zijn er veel opleidingen en cursussen waarin strategische beleidsvorming en Visie/Strategie vorming een belangrijk onderdeel vormen. Verder is deze competentie ook goed te ontwikkelen door veel in gesprek te gaan met Strategen en abstract denkers en bewust van hen te leren.
Wil je nog specifieker weten of conceptueel denken voor jouw kandidaat makkelijk te ontwikkelen is? Maak dan gebruik van de Competentie Indicator.
